Darmgezondheid: Dit woord klinkt niet heel erg romantisch, maar een goede darmgezondheid is oh zo belangrijk voor het welzijn van jouw dier. Het was de hoogste tijd dat hier een blog over zou verschijnen. In dit blog ga ik wat dieper in op de relatie tussen darmgezondheid en het ontstaan van ziekte en gedragsproblemen. Een goede darmgezondheid kan veel problemen voorkomen, waardoor jij langer kunt genieten van je hond of kat. Dit keer houden we het even bij beperkt tot honden of katten. Om darmgezondheid beter te begrijpen, moeten we eerst kijken naar de verschillende delen van de darm en wat de functie daarvan is. Als je dit te saai vindt, sla dan de eerste paar kopjes over 😉
Wat gebeurt er voordat het eten in de darmen terecht komt?
Voordat het eten in de darmen van je hond of kat terecht komt, moet niet worden vergeten dat het eten al een hele route heeft afgelegd. Het verteringsproces begint namelijk al in de bek. Eerst moet de voedselbrij goed gekauwd worden en het speeksel zorgt ervoor dat het voedsel makkelijk via de slokdarm de maag in kan, die wel zuur genoeg moet zijn om dat wat binnenkomt te zacht te maken, de bacteriën te doden en de eerste enzymen te activeren die helpen met verteren van vet en eiwitten.
De darmen in verschillende delen
Dan zijn we eindelijk aangekomen bij de darmen. “Darmen”, dat is nogal een ruim begrip. De darmen van een hond behoorlijk lang (ik noem hier geen meters, want het maakt natuurlijk superveel uit welk formaat je hond heeft) en de darmen bestaan uit verschillende delen, grofweg in te delen in dunne darm en dikke darm. Als we wat preciezer willen zijn, dan bestaan de darmen uit de twaalfvingerige darm, de nuchtere darm, de kronkeldarm, de blindedarm, het colon en de endeldarm. Elk deel heeft een aparte functie. We zoomen nu even in op welke functie welk deel heeft darm heeft. Voor het gemak nemen we de functie van de dunne en dikke darm apart.
De dunne darm
Nadat voedsel een tijdje in de maag is geweest, gaat het door naar de 12-vingerige darm, het begin van de dunne darm. Dit is een belangrijke plek, omdat hier ook voedselbrij weer ontzuurd wordt door het natriumbicarbonaat uit de alvleesklier en komen er vanuit de alvleesklier nog meer enzymen (trypsinogeen, amylase, lipase) bij die helpen met het afbreken van de voeding. Ook komt de gal op deze plek bij de voedselbrij. Gal zorgt ervoor dat het vet wat kleiner wordt gemaakt zodat de enzymen er beter bij kunnen.
De nuchtere darm en het laatste stukje kronkeldarm zorgen voor de laatste chemische vertering. De oppervlakte van de darmen, als je de darmvlokken mee telt is zo groot als een tennisveld. Tussen de darmvlokken zitten kliertjes , heel chique, de crypten van Lieberkühn genoemd, die enzymen aanmaken om nog verder de koolhydraten, vetten en eiwitten af te breken in kleinere stukjes. Zo wordt geleidelijk ook in de dunne darm de klein gemaakte voedingsstoffen opgenomen in het bloed en via de poortader, leverader en holle ader naar de lever vervoerd, waar de laatste eiwitten worden afgebroken. Je kunt je voorstellen dat als de darmgezondheid van je huisdier niet goed is, dat dan voedingsstoffen niet goed kunnen worden opgenomen. Er kunnen tekorten ontstaan en je dier kan gaan afvallen. Alleen daarom al wil je graag dat de darmgezondheid in orde is, maar dat is nog niet alles. In de darmen vindt het meest intensieve contact plaats tussen het lichaam en stoffen van buiten. Niet alleen voedsel, maar ook parasieten, bacteriën, virussen en zo voorts. We zoomen even in op de andere functie van de dunne darmwand.
De dunne darmgezondheid en het ontstaan van ziekte
Het darmslijmvlies speelt niet alleen een grote rol bij de vertering zoals je net hebt gelezen, maar speelt ook nog eens een zeer grote rol in de eerstelijns afweer. Het darmslijmvlies zit namelijk vol met afweercellen die de eerste hulp verzorgen bij infecties. In het darmslijmvlies zit de grootste massa weefsel met afweerfunctie in vergelijking tot de andere slijmvliezen. Ook bevat het darmslijmvlies de zogenaamde Peyerse plaat, die antilichamen afgeeft aan het bloed, dus ook in de tweedelijnsafweer speelt het darmslijmvlies een rol.
Voor een goed werkende darmwand en dus afweer is het nodig dat de tight junctions die de darmwand laten sluiten goed de boel bij elkaar houden. Als er schade is aan de darmwand door verkeerde voeding of andere ziekteverwekkers, dan is de darmwand niet meer goed gesloten. Zo kan ziekte ten eerste ontstaan omdat er dan te grote voedseldeeltjes in het bloed komen met auto-immuunreactie tot gevolg. Ten tweede is er dan te weinig eerstelijns afweer en tweedelijns afweer. Je ziet aan je dier dat de darmgezondheid niet goed is aan de volgende tekenen: Chronische oorontsteking, allergie, persisterende giardia, vaak wormen hebben, reumatische aandoeningen, huidproblemen en zo zijn er nog veel meer tekenen.
Ook kunnen ziekteverwekkers en toxines de bloed-hersenbarriere passeren door een beschadigde darmwand. In 2018 was het eerste onderzoek waarbij “slechte” bacteriën werden aangetroffen in de hersenen die via de darmen daar gekomen waren. Door het niet goed sluiten van de darmwand “Leaky gut” kon je ook een “lek brein” krijgen. Dit verschijnsel heet “Leaky Brain” en kan leiden tot depressie, autisme, concentratiestoornissen, chronische vermoeidheid of andere neuro-degeneratieve ziekten, zoals dementie. Het onderzoek is nog steeds gaande of dit via één van de grootste hersenzenuwen gaat, de nervus vagus. Een hersenziekte kan dus uit de darmen ontstaan en zo kan de gezondheid van de dunne darmwand ook gedrag beïnvloeden.
Ziekte uit de darm kan ergens anders manifesteren
Uit de ontwikkeling van de foetus weten we inmiddels dat het darmslijmvlies verbonden is met alle andere slijmvliezen in het lichaam en dat ze samen de eerste lijnsdefensie is van het afweersysteem vormen. Dit “netwerk” van slijmvliezen wordt ook wel het Common Mucosal Immune System (CMIS) genoemd. Zo kan het, doordat de slijmvliezen met elkaar verbonden zijn, dat een probleem met het darmslijmvlies kan zorgen voor een luchtweginfectie in de longen. Aan de binnenkant van de longen bevindt zich immers ook een slijmvlies. Een probleem kan dus worden doorgegeven ergens anders in het lichaam opduiken.
De darmflora en het afweersysteem
De darmflora, ook wel het microbioom genoemd bevindt zich voor een groot deel in de dikke darm, maar ook in de dunne darm. De darmflora werkt nauw samen met de slijmvlieslaag van de darmen. Een deel van de bacteriën leeft zelfs van de slijmvlieslaag en maakt vetzuren voor het dier zelf of andere darmbacteriën. Over het microbioom alleen al zijn er hele boeken geschreven, maar ik probeer het hier kort samen te vatten. Het concept is heel simpel: Zijn er veel goede bacteriën dan zijn ze sterker dan de slechte bacteriën en is de boel op die manier mooi in balans, oke, simpel toch, zou je denken? Het concept is simpel, maar er zijn zeer veel factoren die invloed hebben op een verstoring van een gezond microbioom. Een goed functionerend microbioom heeft het maar druk. Er zijn veel verschillende functies uit te voeren.
De eerste functie en ook een zeer belangrijke taak heeft het microbioom in het immuunsysteem. Er wordt zelfs gezegd dat 70 procent van onze afweer wordt geregeld door de bacteriën in de dikke darm. Het microbioom heeft namelijk een heel belangrijke communicatiefunctie. Ze regelen via de Host-microbe cross talk dat er signaalstoffen worden afgegeven die het immuunsysteem aan het werk zetten als er een ziekteverwekker binnen komt.
Maar dat niet alleen, de darmflora helpt ook bij de opbouw van het slijmvlies en sommige bacterien produceren voedsel weer voor andere bacteriën. Het microbioom maakt daarnaast vitamine B(1 en 12) aan en vitamine K. B vitamines spelen ook een belangrijke rol bij processen in het zenuwstelsel en lichaam en bepalen ook voor een groot deel hoe je je voelt. Dat is een mooie overgang naar het volgende kopje, over de relatie tussen microbioom en gedrag.
Microbioom en gedrag
De vitamine-opname en aanmaak heeft dus invloed op gedrag. Bij een tekort aan B1 of B12 kan je dier depressief gedrag vertonen, zelfs hyper reageren of moeite hebben met concentreren. Laat dus vooral ook de vitaminestatus controleren als je hond last heeft van deze verschijnselen. Ga daarbij uit van de nieuwe referentiewaarden die Atjo Westerhuis heeft opgesteld. Hij is specialist in Vitamine B12 tekort bij honden. Meer informatie kun je hier vinden.
Ook worden sommige neurotransmitters zoals serotonine voor een deel aangemaakt in het microbioom. Belangrijke neurotransmitters die het geluksgevoel van jouw dier kunnen beïnvloeden zijn serotonine, norepinefrine en dopamine. Vooral serotonine en dopamine zijn belangrijk voor een gevoel van tevredenheid en rust. Serotonine is ook nog eens heel belangrijk voor het regelen van het slaap/waak ritme. Je kunt je voorstellen dat je hond dat als je hond ook nog eens te weinig slaapt, dat dan een gedragsprobleem snel ontstaat.
Daarnaast spelen bepaalde bacteriestammen een grote rol bij het ontstaan van angst en agressie. In een onderzoek bij muizen hebben ze onderzocht dat een bepaalde darmflorastam, de lactobacillus R. ervoor zorgde dat de muizen minder angstig waren en minder depressief gedrag vertoonden. Honden en katten met een darmflora uit balans kunnen heel angstig reageren of depressief zijn. Mocht je dus een dier hebben met gedragsproblemen, dan is het ook belangrijk om naast een traject bij een gedragstherapeut en dierenarts ook goed het microbioom te laten checken en natuurlijke aanvullingen op maat in te zetten.
Tot slot
Als je hier bent aanbeland, dan heb je het hele blog gelezen. Echt top hoor, want het is een hele lap tekst. In ieder geval kunnen we concluderen dat als jouw hond of kat ziek is, dat je dan niet moet vergeten dat deze ziekte ook wel eens zou kunnen voortkomen uit de darmen. Daarom begeleid ik de dieren in mijn praktijk ook altijd in het verbeteren van darmgezondheid, wat het herstel ten goede komt. Maakt niet zoveel uit of het nou een gedragsmatige klacht is, of een fysieke klacht. Maar al te vaak is er sprake van een combinatie van die twee. Wil je de darmgezondheid (en dus immuunsysteem) van je dier toch eens laten checken, maak dan hier een afspraak.
